مبحث استخوان زیست یازدهم
استخوان یکی از بافت های زنده در بدن انسان است که کاربرد های حیاتی در بدن انسان و برخی دیگر از موجودات زنده دارد. در این مقاله درباره این مبحث از زیست شناسی یازدهم صحبت خواهیم کرد. در انتهای مطلب نیز فیلم آموزشی استخوان را برای درک بهتر این مبحث قرار داده ایم.
استخوان چیست؟
زندگی بدون استفاده از دست و پا به شدت دشوار و پر از مشکلات است، و معمولاً باعث محدودیتهای زیادی برای افراد میشود. اما امروزه، حتی افراد معلول نیز با استفاده از اعضای مصنوعی میتوانند این محدودیتها را غلبه کنند. با توجه به پیشرفتهای علمی و مهندسی، مهندسان توانستهاند با مطالعه دقیق ماهیچهها، مفاصل، و استخوانها، و همچنین با بهرهگیری از پیشرفتهای علوم مواد و الکترونیک، اعضای مصنوعی پیچیدهای را برای جایگزینی بخشهای آسیب دیده به وجود آورند.
استخوان یک نوع بافت زنده در بدن انسان و سایر حیوانات پستاندار است که از مواد معدنی و سلولهای زنده تشکیل شده است. استخوانها از ترکیب مواد معدنی اصلی مانند کلسیم و فسفر با سلولهایی به نام سلولهای استخوانی تشکیل شدهاند.
بخش محوری استخوان
وظایف بخش محوری شامل موارد زیر است:
- تشکیل بدن مرکزی
- حفاظت از ساختارهای حیاتی مانند مغز و قلب
- ایفای نقش بسیار مهم در عملیات جویدن، شنیدن، صحبت کردن و حرکات بدن
بخش جانبی استخوان:
وظایف بخش جانبی عبارتند از:
- این بخش نسبت به بخش مرکزی در حرکت نقش بیشتری دارد.
- اندامهای دست و پا، به عنوان نمونههایی از بخشهای جانبی بدن، عملکرد مخصوص خود را دارند.
ساختار استخوان:
ساختار استخوان شامل دو بخش اصلی است:
- ماتریس معدنی: ماتریس معدنی استخوان شامل کلسیم و فسفر است و به استخوان استحکام و سختی میبخشد. این ماتریس معدنی در واقع بخش غیرزنده استخوان میباشد.
- سلولهای استخوانی: استخوانها دارای سلولهای زنده به نام سلولهای استخوانی (Osteocytes) هستند. این سلولها درون ماتریس معدنی ساکن هستند و وظیفه مراقبت از استخوان و نظارت بر تعادل معدنی آن را دارند.
استخوانها از نظر شکل
استخوانها از انواع مختلفی شکلهایی دارند؛ برخی به شکل دراز مانند استخوانهای ران و بازو، برخی ظاهر کوتاه مانند استخوان مچ، و بعضی شکل پهنی دارند مانند استخوان جمجمه. همچنین، بعضی استخوانها ظاهر نامنظمی دارند، مثل استخوانهای ستون مهره.
استخوانها از نظر ساختمان
با توجه به اینکه ساختمان استخوان به صورت بافت پیوندی است، اجزای آن شامل انواع یاختهها، رشتههای پروتئینی مانند رشتههای کلاژن و رشتههای کشسان (ارتجاعی) و همچنین ماده زمینهای هستند.
ماده زمینهای، ترکیب پروتئینها و مواد معدنی است. همه استخوانها از دو نوع بافت استخوانی فشرده و اسفنجی تشکیل شدهاند که ویژگیهای زیر را دارند:
- بافت استخوانی فشرده: این بافت در طول استخوانهای مانند ران و به شکل واحدهایی به نام سامانه هاورس قرار دارد.
- بافت استخوانی اسفنجی: این بافت از میلهها و صفحههای استخوانی تشکیل شده است، و فضای بین آنها متشکل از حفرههایی است که به وسیله رگها و مغز استخوان پر شدهاند. محل قرار گرفتن بافت اسفنجی انتهای برآمده و سطح درونی تنه استخوانها میباشد.
نقش استخوان ها در بدن:
استخوان ها نقش مهمی در بدن ایفا می کنند؛ از جمله:
- حمایت: استخوانها به عنوان اسکلت بدن عمل میکنند و اعضای بدن را پشتیبانی میکنند.
- حفاظت: استخوانها اندامهای حیاتی مانند مغز و اعضای داخلی را از ضربهها و صدمات محافظت میکنند.
- تولید خون: استخوانها مغز استخوانی (بنما) را در خود دارند و وظیفه تولید سلولهای خونی مانند سلولهای قرمز، سلولهای سفید و پلاکتها را دارند.
- انتقال: استخوانها به عنوان قابلیتهایی برای نقل و انتقال نیروها و حرکتها عمل میکنند، به ویژه از طریق مفاصل.
- ذخیره کردن مواد معدنی: استخوانها کلسیم و فسفر را ذخیره میکنند و در موارد نیاز به این مواد، به بدن منتشر میکنند.
استخوانهای بدن انسان به طور کلی حدود 206 استخوان دارد. این استخوانها به چند دسته اصلی تقسیم میشوند که به عنوان استخوانهای اصلی شناخته میشوند.
استخوان های اصلی بدن انسان:
در زیر، به استخوان های اصلی موجود در بدن انسان ها اشاره می کنیم و توضیح کوتاهی راجع به هریک می دهیم:
1.جمجمه (Cranium):
جمجمه به عنوان ساختار حافظ مغز و سایر اعضای حساس در سر محافظت میکند. این شامل تعدادی استخوان مختلف است که با هم ایجاد جمجمه میکنند.
2.استخوانهای ریشه (Mandible و Maxilla):
استخوان مدیل و استخوان ریشه در ساختار دهان و صورت نقش دارند و به عنوان مکان قرارگیری دندانها و جوانب اکثر اعضای حساس در این منطقه عمل میکنند.
3.استخوانهای قفسه سینه (Thoracic Cage):
شامل ستون فقرات (Vertebral Column) و استخوانهای ضلعی (Ribs) است. این استخوانها به حمایت از قلب و ریهها، و همچنین حفظ ساختار داخلی سینه کمک میکنند.
4.استخوان شانه (Scapula):
استخوان شانه در قسمت علوی پشتی بدن قرار دارد و به عنوان نقطه اتصال عضلات دست و شانه به استخوان کمک میکند.
5.استخوانهای بازو (Humerus، Radius و Ulna):
این استخوانها در بازو قرار دارند و نقش اساسی در حرکت و قدرت دست و بازو دارند.
6.استخوانهای پایینی (Femur، Tibia و Fibula):
این استخوانها در پا و پایینی بدن قرار دارند و وزن بدن را تحمل میکنند و به حرکت و پشتیبانی از بدن در فعالیتهای روزمره کمک میکنند.
همچنین، دیگر استخوانهایی نیز در بدن وجود دارند که نقشهای مختلفی دارند و به عنوان مثال استخوانهای دست و پا، استخوانهای باسن و استخوانهای مربوط به اندامهای داخلی مثل استخوانهای کمر (Vertebral Column) نیز مهم هستند. هر استخوان دارای شکل و ویژگیهای خاص خود است و در کلیه اعمال حرکتی و وظایف بدن نقش دارند.
فیلم آموزشی استخوان بندی بدن انسان:
در این قسمت یک فیلم آموزشی کوتاه درباره استخوانبندی بدن انسان قرار داده ایم تا بتوانید این مطلب را بهتر درک کنید.
سخن پایانی:
ساختار استخوانها به عنوان بخشی اساسی از دستگاه حرکتی، در فصل یازدهم زیستشناسی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. این بحث شامل مطالب بسیار حیاتی است که از اهمیت بسزایی برای آمادگی در آزمونهای مختلف برخوردار است. همچنین، مطالعه و آشنایی با مباحث مربوط به استخوانها در درس زیستشناسی دهم نیز بسیار حائز اهمیت است. در این متن، سعی شده است تا نکات اصلی این مباحث به صورت خلاصه و مناسب برای آزمونها و کنکورها بیان شود. علاوه بر این، مشاهده ویدیوهای و دورههای آموزشی زیست شناسی یازدهم نیز میتواند به طریق قابل توجهی در بهبود کیفیت یادگیری و درک بهتر مباحث مرتبط با استخوانها مؤثر باشد.
دیدگاهتان را بنویسید