پکیج کامل فیلم آموزشی زیست یازدهم – ویژه مدارس

محتوای پکیج آموزش انیمیشنی فصل 9

مدرس: نیما عبدالهی

تهیه شده در مجموعه آموزشی لب کلام

مجموعه فیلم های آموزشی فصل به فصل زیست یازدهم، کاملا مطابق مفاهیم کتاب درسی ساخته شده اند. در قسمت هایی از این فیلم ها، از تصاویر خود کتاب درسی برای ساخت انیمیشن های آموزشی استفاده کرده ایم و برای یادسپاری بهتر، در کنار انیمیشن های بسیار با کیفیت، از فیلم های واقعی بهره گرفتیم.

خلاصه برخی از مطالب ارائه شده در پکیج آموزشی

در ادامه تعدادی از مطالب ارائه شده در این ویدیو های آموزشی به صورت خلاصه آمده است:

یاخته های سازنده بافت عصبی (یاخته های عصبی و پشتیبان)

یاخته‌های سازنده بافت عصبی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: یاخته‌های عصبی (نورون‌ها) و یاخته‌های پشتیبان (یا گلیال). هر کدام از این دو نوع یاخته نقش‌های متفاوتی در بافت عصبی و عملکرد دستگاه عصبی ایفا می‌کنند.

1.یاخته‌های عصبی (نورون‌ها):

این یاخته‌ها واحدهای اصلی پردازش و انتقال اطلاعات در دستگاه عصبی هستند. نورون‌ها دارای دندریت (برای دریافت اطلاعات از یاخته‌های دیگر)، سوما یا بدنه یاخته‌ای (که حاوی هسته و ارگانل‌های اصلی است)، و آکسون (برای ارسال اطلاعات به یاخته‌های دیگر یا اندام‌های هدف) می‌باشند.

2.یاخته‌های پشتیبان یا گلیال:

این یاخته‌ها نقش‌های متعددی از جمله پشتیبانی و حمایت از نورون‌ها، تغذیه نورون‌ها، تولید مایع مغزی نخاعی، راهنمایی رشد آکسون و ایجاد موانع حفاظتی میان خون و مغز (مانند سد خونی-مغزی) را ایفا می‌کنند. انواع مختلف یاخته‌های گلیال عبارتند از:

• • آستروسیت‌ها: بزرگترین یاخته‌های گلیال که در حمایت و تغذیه نورون‌ها و تنظیم ترکیب مایعات اطراف نورون‌ها نقش دارند.
  • اولیگودندروسیت‌ها (در سیستم عصبی مرکزی) و سلول‌های شوان (در سیستم عصبی محیطی): این یاخته‌ها مسئول تولید میلین هستند که پوششی چربی اطراف آکسون‌ها ایجاد کرده و سرعت انتقال پیام‌های عصبی را افزایش می‌دهد.
  • میکروگلیا: یاخته‌های کوچکی که نقش مهمی در پاسخ ایمنی و التهابی بافت عصبی دارند و می‌توانند آسیب‌ها یا عوامل بیماری‌زا را حذف کنند.
  • سلول‌های اپندیمال: که خطوط مغز و نخاع را می‌پوشانند و در تولید و جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) نقش دارند.

هر یک از این یاخته‌ها به گونه‌ای منحصر به فرد به عملکرد و حفظ سلامت دستگاه عصبی کمک می‌کنند.

عملکرد های اختصاصی یاخته های عصبی (تحریک پذیری، هدایت و انتقال)

یاخته‌های عصبی (نورون‌ها) دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آنها را برای ایفای نقش در دستگاه عصبی منحصر به فرد می‌کند. این ویژگی‌ها شامل تحریک‌پذیری، هدایت و انتقال می‌شوند:

1.تحریک‌پذیری (Excitability):

تحریک‌پذیری به توانایی یاخته‌های عصبی برای پاسخ دادن به محرک‌های محیطی اشاره دارد. این ویژگی به نورون‌ها امکان می‌دهد تا تغییرات محیطی یا سیگنال‌هایی که از دیگر یاخته‌ها دریافت می‌کنند را تشخیص دهند. تحریک یک نورون می‌تواند منجر به تولید یک پتانسیل عمل (یک سیگنال الکتریکی) شود که این سیگنال می‌تواند در طول آکسون هدایت شود.

2.هدایت (Conductivity):

پس از تولید پتانسیل عمل، یاخته‌های عصبی قادر به هدایت این سیگنال الکتریکی در طول آکسون خود هستند. این فرآیند از طریق انتشار پتانسیل عمل از ناحیه تحریک شده نورون به سمت انتهای آکسون اتفاق می‌افتد. پوشش میلین در بسیاری از نورون‌ها به افزایش سرعت و کارآمدی انتقال پتانسیل عمل کمک می‌کند.

3.انتقال (Transmission):

وقتی پتانسیل عمل به انتهای آکسون می‌رسد، این سیگنال باید به یاخته بعدی در مسیر انتقال یافته یا به یک اندام هدف (مانند عضله یا غده) منتقل شود. این انتقال معمولاً از طریق اتصالاتی به نام سیناپس‌ها انجام می‌شود. در سیناپس‌ها، سیگنال الکتریکی باعث آزادسازی مواد شیمیایی به نام ناقل‌های عصبی می‌شود که این ناقل‌ها می‌توانند به گیرنده‌های ویژه روی یاخته بعدی متصل شوند، منجر به تحریک یا بازداری آن یاخته شوند.

این سه ویژگی اساسی – تحریک‌پذیری، هدایت و انتقال – امکان می‌دهند که نورون‌ها به عنوان واحدهای پایه در پردازش و انتقال اطلاعات در دستگاه عصبی عمل کنند. این فرآیندها اساس تمام عملکردهای عصبی، از جمله ادراک، حرکت، تفکر و تنظیم فیزیولوژیک هستند.

بررسی انواع گیرنده های حسی و محرک های تحریک کننده آن ها

گیرنده‌های حسی، که به آنها سنسورهای حسی یا مکانورسپتورها نیز گفته می‌شود، نوعی یاخته یا ساختار یاخته‌ای هستند که به محرک‌های خاصی از محیط پاسخ می‌دهند. این گیرنده‌ها به مغز اجازه می‌دهند تا اطلاعات دریافتی از محیط خارجی و داخلی بدن را پردازش کند. انواع مختلفی از گیرنده‌های حسی وجود دارد که هر کدام به نوع خاصی از محرک پاسخ می‌دهند:

1.مکانورسپتورها (Mechanoreceptors):

این گیرنده‌ها به تغییرات فیزیکی مانند فشار، لمس، ارتعاش، و کشش پاسخ می‌دهند. مکانورسپتورها در پوست، اعضای داخلی و گوش داخلی یافت می‌شوند و در احساس لمس، تعادل و شنوایی نقش دارند.

2.ترمورسپتورها (Thermoreceptors):

این گیرنده‌ها به تغییرات دما پاسخ می‌دهند. آنها در پوست و برخی از اعضای داخلی قرار دارند و به بدن اجازه می‌دهند تا احساس گرما و سرما کند.

3.نوسیسپتورها (Nociceptors):

نوعی گیرنده حسی هستند که به محرک‌های دردناک یا آسیب‌زا پاسخ می‌دهند. این گیرنده‌ها در پوست، استخوان‌ها، و اعضای داخلی یافت می‌شوند و در احساس درد نقش دارند.

4.فوتورسپتورها (Photoreceptors):

گیرنده‌هایی هستند که در شبکیه چشم قرار دارند و به نور پاسخ می‌دهند. آنها امکان دید و تشخیص رنگ را فراهم می‌آورند.

5.کمورسپتورها (Chemoreceptors):

این گیرنده‌ها به ترکیبات شیمیایی خاصی در محیط یا خون پاسخ می‌دهند. کمورسپتورها در حس بویایی و چشایی نقش دارند و همچنین در تنظیم تنفس و تشخیص سطوح اکسیژن و دی‌اکسید کربن در خون موثر هستند.

6.اوسمورسپتورها (Osmoreceptors):

به تغییرات در فشار اسمزی مایعات بدن پاسخ می‌دهند. این گیرنده‌ها بیشتر در هیپوتالاموس قرار دارند و در تنظیم تعادل آب و نمک بدن نقش دارند.

هر کدام از این گیرنده‌های حسی به طور خاص به نوعی از محرک‌ها حساس هستند و ورودی‌های حسی را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کنند که توسط دستگاه عصبی پردازش می‌شوند. این فرآیند اجازه می‌دهد که انسان‌ها و سایر موجودات زنده از محیط اطراف خود آگاه باشند و به آن پاسخ دهند.