نکات زیست دهم در کنکور
این مقاله به بررسی و تحلیل نکات زیست دهم در کنکور برای دانشآموزان دهم که در کنکور موردنیاز هستند، میپردازد. از مباحث پایه تا مطالب پیشرفته، این نکات زیست در سطوح مختلف پوشش داده میشود. هدف این مقاله، آمادهسازی دانشآموزان برای مواجهه با چالشهای کنکور زیستشناسی است و تسلط آنها بر این مباحث را تسهیل میکند.
در ادامه، به تشریح اصول و مفاهیم پایه زیستشناسی، راهنماییهای مطالعاتی، و راهکارهای افزایش توانمندی در این حوزه خواهیم پرداخت. با یادگیری و تسلط بر این نکات، دانشآموزان قادر خواهند بود تا با اطمینان و موفقیت به مراحل بالاتر تحصیلی خود پیش بروند و به دستاوردهای بزرگتر در زمینه زیستشناسی دست یابند.
نکات پروانه مونارک زیست دهم
مطالب مرتبط با پروانههای مونارک در حوزه زیستشناسی دهم، از جمله پرنکتهترین و مهمترین مباحث این درس به شمار میروند. پروانههای مونارک هر سال به طول هزاران کیلومتر از مناطق مکزیک تا جنوب کانادا و برگشت مسیر را طی میکنند. این مسیر آنان را از یک سرزمین به دیگر میبرد، با این تفاوت که این مهاجرت در یک دوره زمانی مشخص انجام میشود.
حائز اهمیت است که در نظر داشته باشیم که پروانههای مونارک در یک سال هم مسیر رفت و هم مسیر برگشت را طی میکنند. نوزاد پروانه مونارک، به علت عدم وجود یاخته عصبی، قادر به تشخیص جایگاه خورشید در آسمان و جهت مسیر مهاجرت نمیباشد و به سمت آن پرواز نمیکند.
اگرچه نوزاد پروانه مونارک در ابتدا به صورت کرمی شکل ظاهر میشود، اما با این حال کرم نیست و پس از مراحل مختلف تحول، به پروانه تبدیل میگردد. باید توجه داشت که پروانه یکی از زیرمجموعههای حشرات است و دارای خصوصیات منحصر به فردی است.
یکی از جنبههای مهم این موضوع، سمی بودن پروانه مونارک است که به این نکته افزوده میشود که این مسئله در ترکیب با سال دوازدهم درس زیستشناسی قرار دارد. این اطلاعات اساسی نه تنها در موفقیت در درس، بلکه در درک بهتر از جهان حیرتانگیز حیات وحش نیز نقش بسزایی ایفا میکنند.
گستره حیات
همه جانداران هفت ویژگی حیات را به طور کلی در خود جای دادهاند. طراح سوالات مختلفی مطرح میکند، به عنوان مثال، درباره ایستایی یک جانور خاص که به عنوان یک قاعده کلی نادرست است. اما، در مجموعهای از سوالات، بحرانی که جاندار میتواند تولیدمثل نازا داشته باشد (نظیر گل مغربی با کروموزوم 3n، موز 3n یا قاطر) بیان میشود.
در ادامه، در بحث تورژانس و پلاسمولیز در سلولهای گیاهی، به اشتباه برگشتپذیر بودن این پدیده توضیح داده میشود. کتاب در بخش تولیدمثل بیان میکند که در تولیدمثل جنسی، موجوداتی که به شکلی شبیه به خود تولیدمثل میکنند، دارای اهمیت خاصی هستند.
یک نکته مهم دیگر، تفاوت تولیدمثل جنسی و غیرجنسی است که در اینجا ذکر شده است. همچنین، مثالهایی از تک والدی در تولیدمثل جنسی مانند بکرزایی در زنبور عسل و مار ماده مطرح شدهاند.
با دقت به توضیحات، مبحثی مربوط به ایجاد جمعیت توسط افراد یک گونه در زمان و مکان خاص نیز مطرح شده است. همچنین، در خصوص تک یاختگی جاندارها و توانایی رشد یا ترمیم از طریق تقسیم یاخته، اطلاعاتی ارائه شده است.
نکاتی مرتبط با قندهای گیاهی و جانوری نیز به تفصیل مورد بررسی قرار گرفتهاند. همچنین، در مورد هورمونها و ویژگیهای آنها به عنوان پروتئینی یا لیپیدی، اطلاعات جامعی ارائه شده است. در پایان، پیشنهاد شده که حتماً محصول کتاب “دور دنیا در 4 ساعت انسانی 1403” نیز مورد بررسی قرار گیرد.
یاخته و بافت
اجزای اصلی سلول از جمله غشای یاخته، هسته، میتوکندری (راکیزه) و سبزدیسه، دو لایهای هستند. در غشای سلول گیاهی، کلسترول وجود ندارد، و کیسههای شبکه آندوپلاسمی با دستگاه گلژی بهم متصل هستند.
در اسمز، مولکولهای آب به هر دو طرف غشا جریان دارند و برآیند به یک سمت اتفاق میافتد. در انتقال فعال، همواره از ATP برای انجام فرآیند استفاده میشود. در دوره زیستشناسی دوازدهم، میآموزیم که در زنجیره انتقال الکترون از انرژی الکترونها برای انجام انتقال فعال استفاده میشود. پیشنهاد میشود که محصول فیزیک یازدهم با عنوان “خیلی سبز تجربی” نیز مورد بررسی قرار گیرد.
بعضی از یاختهها توانایی درون بری (آندوسیتوز) و برونرانی (اگزوسیتوز) را دارند. در بافت پیوندی سست، سلول چربی مشاهده میشود و در مورد فضای بین یاختهای در بافتهای پیوندی، نمیتوان گفت که همیشه کم است. هستههای سلولهای چربی در حاشیه سلول قرار دارند. یاخته ماهیچه اسکلتی تند، همانند یاخته ماهیچه صاف، سفید است. سلولهای ماهیچه قلبی معمولاً یک هسته دارند، اما بعضی از آنها دو هستهای هستند. این سلولها توسط صفحات بینابینی با یکدیگر ارتباط دارند. بافت عصبی از یاختههای عصبی (نورون) و یاختههای غیرعصبی (نوروگلیا) تشکیل شده است و جسم یاختهای نورون میتواند پیام عصبی را مستقیماً دریافت کند.
نکات زیست دهم در کنکور
خلاصه ای از فصل های زیست دهم
فصل 1: زیستشناسی، دیروز، امروز و فردا
گفتار 1: زیستشناسی چیست؟
در گفتار اول این فصل، به بررسی مفهوم و اهمیت زیستشناسی پرداخته میشود. زیستشناسی به عنوان علمی که به مطالعه حیات و ارتباطات بین موجودات زنده میپردازد، درک عمیقتری از جهان زنده را فراهم میکند. در این بخش، تکیه بر مبانی این علم، مفاهیم اولیه و اهمیت آن در درک نقش حیات در جهان مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 2: زیستشناسی نوین
در این گفتار، به بررسی تازهترین پیشرفتها و تحولات در حوزه زیستشناسی پرداخته میشود. مفاهیم نوینی چون زیستفناوری، ژنتیک مولکولی، و تحقیقات در زمینه مهندسی ژنتیک و نانوتکنولوژی در زیستشناسی مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. همچنین، تأثیر این پیشرفتها بر زندگی روزمره و صنایع مختلف بررسی میشود.
گفتار 3: زیستشناسی در خدمت انسان
این گفتار به مرور کاربردهای علم زیستشناسی در خدمت انسان میپردازد. از پزشکی و درمان بیماریها گرفته تا حفاظت از محیط زیست و کشاورزی پایدار، زیستشناسی در حوزههای گوناگونی اثرگذار است. همچنین، تأکید بر نقش این علم در حل مشکلات جهانی مانند تغییرات اقلیمی و بحران منابع آب به عنوان یک راهکار برجسته مطرح میشود. این بخش به تبیین چگونگی ارتقاء سطح زندگی انسان و توسعه پایدار توسط زیستشناسی میپردازد.
فصل 2 گوارش و جذب مواد
گفتار 1: یاخته و بافت جانوری
در این گفتار، به مطالعه ساختار یاخته و بافت جانوری پرداخته میشود. نحوه تشکیل و عملکرد این اجزا در ساختار جسمانی جانوران بررسی میشود. همچنین، تأثیر تفاوتها در ساختار و وظیفههای این یاختهها در انواع مختلف جانوران بررسی میگردد.
گفتار 2: ساختار و عملکرد لوله گوارش
در این گفتار، به بررسی ساختار و عملکرد لوله گوارش در جانوران پرداخته میشود. نحوه پردازش مواد غذایی، تجزیه و هضم آنها در سیستم گوارش، و نقش اجزاء اصلی این لوله در انتقال و ذخیره مواد غذایی مورد بحرانی قرار میگیرد.
گفتار 3: جذب مواد و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش
در این گفتار، به بررسی فرآیند جذب مواد غذایی و نقش تنظیمی دستگاه گوارش میپردازیم. چگونگی حمل و جذب مواد مغذی در مختلف اجزاء گوارشی، و نحوه تنظیم فعالیت این دستگاه در پاسخ به نیازهای جسمی مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 4: تنوع گوارش در جانداران
در این گفتار، به بررسی تنوع فرآیند گوارش در جانداران میپردازیم. از گوارش دستگاههای خاص در جانوران مختلف گرفته تا تطابق این فرآیند با نیازهای زیستی و محیط زیست مختلف، تنوع گوارش در جانداران را به عنوان یک ویژگی زندهای مورد بحرانی قرار میدهیم.
فصل 3 تبادلات گازی
گفتار 1: ساز و کار دستگاه تنفس در انسان
در این گفتار، به بررسی ساز و کار دستگاه تنفس در انسان پرداخته میشود. نحوه عملکرد اعضای مختلف دستگاه تنفسی، انجام تبادل گازی در ریهها و نحوه حمل اکسیژن و دفع دیاکسید کربن از سلولها مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 2: تهویه ششی
در این گفتار، به مطالعه تهویۀ ششی و نحوه تنظیم ترکیبات گازها در هواپیماها و ارتفاعات بالا پرداخته میشود. اثرات تغییر ارتفاع بر فشار و ترکیب گازها، و چگونگی تطابق سیستم تهویه ششی با نیازهای بدن در شرایط مختلف مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 3: تنوع تبادلات گازی
در این گفتار، به بررسی تنوع تبادلات گازی در موجودات مختلف میپردازیم. نحوه تبادل گاز در مختلف گروههای جانوری از جمله پستانداران، پرندگان، پستانداران آبزی، و حشرات را مورد بررسی قرار میدهیم. همچنین، تطابق این تبادلات با محیط زیست و نیازهای زندهی مختلف به تنظیم تبادل گازی مطالعه میشود.
فصل 4 گردش مواد در بدن
گفتار 1: قلب
در این گفتار، به مطالعه ساختار و عملکرد قلب پرداخته میشود. نقش قلب در گردش خون، ساز و کار انقباض و انبساط دیلاتها، و تأثیرات این فرآیند بر تامین اکسیژن و مواد غذایی به اندامهای مختلف بدن مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 2: رگها
در این گفتار، به مطالعه ساختار و نقش رگها در گردش خون میپردازیم. چگونگی انتقال خون از قلب به اندامها و بازگشت آن به قلب از طریق رگها، و نقش این اجزاء در تأمین نیازهای گوناگون اندامها مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 3: خون
در این گفتار، به بررسی خون به عنوان مایه اصلی گردش مواد در بدن پرداخته میشود. تشکیل خون، اجزای تشکیلدهنده آن از جمله سلولهای خونی و پلاسما، و نقش خون در حمل اکسیژن، مواد غذایی، و مواد زائد به عناصر مختلف بدن مورد بحرانی قرار میگیرد.
گفتار 4: تنوع گردش مواد در جانداران
در این گفتار، به بررسی تنوع مکانیسمها و راهبردهای گردش مواد در جانداران مختلف میپردازیم. تطابق گردش مواد با نیازهای زندگی مختلف انواع جانداران و تأثیرات زیستمحیطی بر این فرآیند به عنوان موضوعات اصلی مورد مطالعه قرار میگیرند.
فصل 5 تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد
گفتار 1: هم ایستایی و کلیهها
در این گفتار، به بررسی نقش هم ایستایی و کلیهها در تنظیم اسمزی میپردازیم. چگونگی حفظ تعادل اسمزی در بدن با استفاده از هم ایستایی و نقش مخصوص کلیهها در این فرآیند مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 2: فرایند تشکیل ادرار و تخلیه آن
در این گفتار، به مطالعه فرآیند تشکیل ادرار در بدن و نحوه تخلیه آن میپردازیم. نقش گردش خون در فرایند تشکیل ادرار، مراحل تخلیه ادرار از کلیهها تا خروج آن از بدن و اهمیت این فرآیند در حفظ تعادل مایه مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 3: تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران
در این گفتار، به بررسی تنوع روشها و مکانیسمهای دفع و تنظیم اسمزی در جانداران مختلف میپردازیم. چگونگی تنظیم اسمزی در محیطهای زیستی گوناگون، تأثیرات محیط زیست بر این فرآیند، و تطابق انواع مختلف جانداران با این مکانیسم به عنوان موضوعات اصلی مورد بررسی قرار میگیرند.
فصل 6 از یاخته تا گیاه
گفتار 1: ویژگیهای یاختههای گیاهی
در این گفتار، به مطالعه ویژگیهای یاختههای گیاهی پرداخته میشود. ویژگیهای ممتاز این اجزاء اصلی گیاهان، مانند سلولهای دارای دیواره سلولی، کلروپلاستها برای فتوسنتز، و توانایی تولید مواد غذایی به وسیله فتوسنتز، مورد بررسی قرار میگیرند.
گفتار 2: سامانۀ بافتی
در این گفتار، به بررسی سامانه بافتی در گیاهان میپردازیم. چگونگی تشکیل بافتها و نقش هر کدام در ساختار گیاهان، از جمله بافتهای رسوبی، بافتهای انبساطی، و بافتهای ریشه، ساقه، و برگ، مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 3: ساختار گیاهان
در این گفتار، به مطالعه ساختار کلی گیاهان پرداخته میشود. نحوه تشکیل و تکامل ساختارهای اصلی گیاهان، از ریشه تا برگ و ساقه، و نقش هرکدام در حفظ تعادل و انجام فعالیتهای زیستی گیاهان به عنوان موضوعات اصلی مورد بحرانی قرار میگیرند.
فصل 7 جذب و انتقال مواد در گیاهان
گفتار 1: تغذیۀ گیاهی
در این گفتار، به بررسی فرآیندهای تغذیۀ گیاهی میپردازیم. چگونگی جذب عناصر غذایی از محیط خارجی توسط گیاهان، تبدیل این مواد به مواد غذایی در سلولها، و نحوه استفاده از این ترکیبات برای رشد و توسعه گیاه، مورد بررسی قرار میگیرد.
گفتار 2: جانداران مؤثر در تغذیۀ گیاهی
در این گفتار، به بررسی نقش جانداران در تغذیۀ گیاهی میپردازیم. تأثیر حضور و تعامل جانداران مختلف، از جمله باکتریها، قارچها و جانوران خاکی، بر جذب و تبدیل عناصر غذایی در محیط خاک و رابطه همزیستی با گیاهان به عنوان موضوعات اصلی مورد بحرانی قرار میگیرند.
گفتار 3: انتقال مواد در گیاهان
در این گفتار، به بررسی مکانیسمهای انتقال مواد در گیاهان میپردازیم. نحوه حرکت آب و عناصر غذایی در گیاهان از ریشه تا برگ، روند تصفیه و فرآیندهای انتقال در بافتهای مختلف گیاه، و نقش این فرآیندها در حفظ تعادل و توسعه گیاهان به عنوان موضوعات اصلی مورد بررسی قرار میگیرند.
دیدگاهتان را بنویسید