هورمون ها در زیست شناسی دبیرستان
هورمونها ترکیبات شیمیایی طبیعی هستند که توسط غدههای دستگاه درونریز در بدن تولید میشوند و به صورت خونی به اندامها و بافتها منتقل میشوند تا وظایف مختلفی در تنظیم عملکرد بدن انجام دهند. هورمونها نقش مهمی در تنظیم فعالیتهای فیزیولوژیکی، رشد و تکامل بدن، تعادل شیمیایی داخلی و پاسخ به تغییرات محیطی دارند. در این مطلب از لب کلام با فیلم آموزشی هورمون ها به مبحث هورمون می پردازیم.
هورمون چیست؟
هورمونها ترکیبات شیمیایی طبیعی هستند که توسط غدههای دستگاه درونریز در بدن تولید میشوند و به صورت خونی به اندامها و بافتها منتقل میشوند تا وظایف مختلفی در تنظیم عملکرد بدن انجام دهند. هورمونها نقش مهمی در تنظیم فعالیتهای فیزیولوژیکی، رشد و تکامل بدن، تعادل شیمیایی داخلی و پاسخ به تغییرات محیطی دارند.
نمونههایی از هورمونها شامل موارد زیر هستند:
- انسولین: توسط غده پانکراس تولید میشود و نقش در کنترل سطح گلوکز (قند) خون دارد، باعث جذب گلوکز توسط سلولها میشود.
- آدرنالین: توسط غده آدرنال (آدرنالین) تولید میشود و در واکنش به استرس و ضربان قلب سریع نقش دارد.
- استروژن و پروژسترون: این هورمونها در زنان توسط غدههای گوناد (تخمدان) تولید میشوند و نقش در تنظیم دورههای قاعدگی و تکامل نسل دارند.
- تستوسترون: در مردان توسط غدههای گوناد (تستیس) تولید میشود و در تنظیم ویژگیهای جنسی و موارد دیگر مردانه نقش دارد.
- تیروئید هورمونها (تیروکسین و ترییدوتیرونین): توسط غده تیروئید تولید میشوند و در تنظیم نرخ متابولیسم، رشد و تعادل حرارتی بدن دخالت دارند.
- پاراتیروئید هورمون: توسط غده پاراتیروئید تولید میشود و نقش در تنظیم سطح کلسیم و فسفر در خون دارد.
هورمونها تاثیرات مهمی بر سلامت و عملکرد بدن دارند و اختلال در تولید یا عملکرد آنها ممکن است به اختلالات صحی مختلف منجر شود. برای مثال، دیابت نوع 1 ناشی از کمبود انسولین و اختلالات تیروئید ناشی از افزایش یا کاهش تولید تیروئید هورمونها میباشد.
برای تسلط بر مبحث هورمون ها به فیلم آموزشی هورمون مراجعه کنید.
وظیفه هورمون ها
هورمونها وظایف مهمی در بدن دارند و در تنظیم و کنترل عملکرد مختلف اعضا و سیستمهای بیولوژیکی مشارکت دارند. وظایف اصلی هورمونها عبارتند از:
- تنظیم فعالیتهای فیزیولوژیکی: هورمونها نقش مهمی در تنظیم فعالیتهای بدنی مانند نرخ متابولیسم، تنفس، گرمازایی، تعادل آب و الکترولیتها و فشار خون دارند.
- تنظیم رشد و تکامل: هورمونها در رشد و تکامل بدن از نقطه نظر فیزیکی و جنسی نقش دارند. به عنوان مثال، استروژن و تستوسترون در تنظیم ویژگیهای جنسی و تکامل نقش دارند.
- تنظیم دورههای زندگی: هورمونها نقش مهمی در تنظیم دورههای زندگی مانند دوران بلوغ، بارداری، ورود به سنین بالاتر، و دوران پایان یافتن تولید هورمونهای جنسی دارند.
- تعادل شیمیایی: هورمونها میتوانند تراز شیمیایی بدن را تنظیم کنند، به عنوان مثال، هورمونهای تیروئید تأثیری در تعادل سطح گلوکز، کلسیم و فسفر در خون دارند.
- پاسخ به استرس: هورمونها در پاسخ به استرسهای فیزیکی و روانی نقش دارند. به عنوان مثال، آدرنالین افزایش مییابد در واکنش به وضعیتهای استرسی و آماده به مبارزه با وضعیتهای خطرناک میکند.
- تنظیم عملکرد سیستم ایمنی: هورمونها تأثیری بر روی عملکرد سیستم ایمنی دارند و میتوانند به تعادل میان عملکرد التهابی و ضدالتهابی در بدن کمک کنند.
- تنظیم فعالیت اعضای تولیدی: هورمونها وظیفه تنظیم تولید هورمونهای دیگر در غدد دستگاه درونریز را دارند و به تعادل کارکرد این غدهها کمک میکنند.
- تنظیم فعالیت عضلات و بافتهای مختلف: هورمونها تأثیری بر روی عملکرد عضلات و بافتهای مختلف دارند و میتوانند در تنظیم عملکرد قلب، عضلات صاف (مانند عضلات رحم) و عملکرد گوارشی کمک کنند.
دستگاه درونریز و هورمونها با همکاری در تنظیم این وظایف متنوع به حفظ تعادل و سلامت بدن کمک میکنند. هر اختلال در تولید یا عملکرد هورمونها ممکن است به مشکلات صحی مختلف منجر شود.
انواع هورمون ها
هورمونها به صورت گسترده در سراسر بدن تولید میشوند و در تنظیم عملکرد مختلف اعضا و سیستمهای بیولوژیکی دخالت دارند. انواع مختلف هورمونها عبارتند از:
- هورمونهای تیروئید:
- تیروکسین (T4): مسئول افزایش نرخ متابولیسم و تنظیم تعادل حرارتی بدن است.
- ترییدوتیرونین (T3): به عنوان نسخه فعال تیروکسین عمل میکند و در تنظیم متابولیسم و سایر وظایف فیزیولوژیکی مهم است.
- هورمونهای انسولین و گلوکاگون: توسط غده پانکراس تولید میشوند و در کنترل سطح گلوکز (قند) خون و تعادل قندی بدن نقش دارند.
- هورمونهای جنسی:
- استروژن: در زنان توسط تخمدان تولید میشود و در تنظیم دورههای قاعدگی و ویژگیهای جنسی نقش دارد.
- پروژسترون: نیز توسط تخمدان تولید میشود و در مراحل مختلف دورههای قاعدگی و بارداری نقش دارد.
- تستوسترون: در مردان توسط تستیس تولید میشود و در تنظیم ویژگیهای جنسی و عملکرد جنسی نقش دارد.
- هورمونهای آدرنالین و نوراپینفرین: توسط غدههای آدرنال (آدرنالین) تولید میشوند و در واکنش به استرس و تنظیم فشار خون وضعیتهای مختلف دخالت دارند.
- هورمونهای پاراتیروئید: توسط غده پاراتیروئید تولید میشوند و در تنظیم سطح کلسیم و فسفر در خون نقش دارند.
- هورمونهای رشد: این هورمونها مانند هورمون رشد سوماتوتروپین توسط غده هیپوفیز تولید میشوند و در رشد و تکامل بدن نقش دارند.
- هورمونهای غدد جفت گوناد:
- هورمونهای فولیکولستیمولها (FSH) و لوتئینیزینگ (LH): در تنظیم تولید هورمونهای جنسی مثل استروژن و تستوسترون نقش دارند.
- هورمونهای تخمدانی:
- هورمونهای پروژسترون و استروژن در زنان نقش دارند.
- هورمونهای تخمکی:
- هورمونهای اکوزانوئید در تنظیم تولید هورمونهای جنسی در تخمدانها نقش دارند.
- هورمونهای گوارشی: مانند گاسترین و لپتین که در فرآیندهای گوارش و انسداد اشتها نقش دارند.
همچنین، هنگام استرس و واکنش به تغییرات محیطی، غدههای دیگر نیز هورمونهای خاص خود را ترشیح میکنند. هورمونها به عنوان پیامرسانهای شیمیایی بین سلولها و اعضا عمل میکنند و تأثیرات مختلفی در عملکرد بدن دارند.
هورمون ها و دستگاه درون ریز
هورمونها دستگاه درونریز انسان را کنترل میکنند و وظیفههای مختلفی در بدن دارند. دستگاه درونریز شامل چند گردشگر دستگاهی است که هورمونها را تولید، ذخیره و تخریب میکنند. این دستگاهها شامل موارد زیر هستند:
- غده هیپوفیز (پیشانی): هیپوفیز یکی از مهمترین غدههای دستگاه درونریز است که هورمونهای کنترلی را ترشح میکند. آن به دو قسمت تقسیم میشود: هیپوفیز قدامی و هیپوفیز خلفی. هیپوفیز قدامی مانند مدیریت ترشح هورمونهای تیروئید و غدههای آدرنال کمک میکند.
- غده تیروئید: تیروئید هورمونهای تیروئید را تولید میکند که وظیفه تنظیم نرخ متابولیسم و رشد بدن را دارند.
- غده پاراتیروئید: پاراتیروئید هورمون پاراتیروئید تولید میکند که نظارت بر سطح کلسیم و فسفر در خون دارد.
- غده آدرنال: غده آدرنال دو قسمت اصلی دارد، غده زیر قلبی (آدرنال قدامی) و غده فوق کلیهای (آدرنال عقبی). این غدهها هورمونهایی مانند آدرنالین و کورتیکواستروئیدها تولید میکنند که در استرس، تنظیم فشار خون، تعادل املاح بدن و عملکرد سیستم ایمنی نقش دارند.
- غده های پانکراس: پانکراس هورمونهای انسولین و گلوکاگون را تولید میکند که نظام گلوکز خون را تنظیم میکنند.
- غده گوناد: این غدهها شامل تستوسترون در مردان و استروژن و پروژسترون در زنان هستند و نقش مهمی در تنظیم تولید هرمونهای جنسی و انجام وظایف جنسی دارند.
هورمونها از طریق خون به اعضا و بافتهای مختلف بدن منتقل میشوند و عملکرد سیستمهای بسیاری از اعضا و عملکردهای بدن را تنظیم میکنند. اختلال در تولید یا عملکرد هورمونها میتواند منجر به مشکلات صحی مختلفی شود.
سخن پایانی
هورمون ها یکی از مباحث مهم در زیست شناسی سال یازدهم تجربی است. ما در این مطلب تلاش کردیم نکات مهم این مبحث را برای دانش آموزان بیان کنیم. برای درک بیشتر می توانید فیلم آموزشی هورمون ها را در لب کلام مشاهده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید