جمع بندی و نکات زیست گیاهی یازدهم
زیستگیاهی یکی از مباحث های مهم و جذاب در درس زیستشناسی است. در زیست گیاهی ، دانشآموزان با مطالب مفصلتر و پیشرفتهتری در این زمینه آشنا میشوند. این دوره به بررسی اصول و فرآیندهای مرتبط با گیاهان، از جمله رشد و تکامل، فتوسنتز، تنفس، تکثیر و جابهجایی گیاهان، و همچنین نقش گیاهان در اکوسیستمها میپردازد.
زیست گیاهی یازدهم
در ادامه زیست گیاهی یازدهم را به طور خلاصه و دسته بندی شده شرح میدهیم.
ساختار و وظایف اندام های گیاهی
گیاهان اندامهای مختلفی دارند که هر کدام وظایف خاص خود را انجام میدهند. در زیر به ساختار و وظایف اندامهای اصلی گیاهان اشاره میشود:
- ریشه:
- ساختار: ریشه عمدتاً از سه قسمت تشکیل شده است: قسمت انتهایی یا نوک، قسمت میانی یا ساقه ریشه، و قسمت پایینی یا همواره.
- وظایف:
- جذب آب و املاح از خاک.
- محافظت از گیاه در برابر اثرات خطرناک خاک.
- ذخیره سازی مواد غذایی.
- ساقه:
- ساختار: ساقه از چندین لایه سلولی تشکیل شده است و شامل بافتهای اصلی چون بافت پوششی، بافت مهندسی، و بافت رسی است.
- وظایف:
- حمل و انتقال آب و مواد غذایی بین ریشه و سایر اندامها.
- حمل و پشتیبانی از بخشهای بالایی گیاه.
- تولید و نگهداری انرژی از طریق فتوسنتز.
- برگ:
- ساختار: برگها از لایههای بافتی مختلف تشکیل شدهاند، از جمله بافت پوششی (اپیدرمیس)، بافت مهندسی، و بافت رسی.
- وظایف:
- انجام فتوسنتز و تولید اکسیژن.
- جذب نور خورشید و انجام فرآیند تبادل گازها (تنفس گیاهی).
- تنظیم میزان آب و املاح در گیاه.
- گل:
- ساختار: گل شامل سه قسمت اصلی است: کاسه گل، حلقه گل، و عصبه گل.
- وظایف:
- تولید گردهای گل (آلایش).
- تولید تخمگذارها (برای گیاهان زایشی).
- تشکیل میوه و بذر.
- میوه:
- ساختار: میوه از بافتهای مختلفی تشکیل شده است، از جمله پوست، گوشت، و هسته.
- وظایف:
- حمل و حفاظت از بذر.
- جذب پرتوهای خورشید برای تولید انرژی.
- جلوگیری از خراب شدن بذر توسط عوامل خارجی.
این اندامها با هم تعامل کرده و وظایف مختلف گیاه را انجام میدهند تا گیاه به بهترین شکل ممکن برای بقا و تکامل پیش برود.
فتوسنتز و تنفس گیاهی
فتوسنتز و تنفس گیاهی دو فرآیند اساسی در زندگی گیاهان هستند که در تولید انرژی و تبدیل مواد غذایی نقش دارند.
- فتوسنتز:
- توضیحات: فتوسنتز یک فرآیند بیولوژیک است که در گیاهان، علوفهها، و برخی باکتریها انجام میشود. این فرآیند با استفاده از نور خورشید، دیاکسید کربن (CO2) از هوا و آب (H2O) از خاک، به تولید گلوکز و اکسیژن میانجامد. فتوسنتز از طریق پیگمانهای گلخانهای گیاهان (مانند کلروفیل) صورت میگیرد.
- معادله شیمیایی: 6 CO2 + 6 H2O + نور خورشید → C6H12O6 (گلوکز) + 6 O2
- تنفس گیاهی:
- توضیحات: تنفس گیاهی یک فرآیند متابولیک است که در همه اندامهای گیاهی اتفاق میافتد. در این فرآیند، گیاهان گلوکز و سایر مولکولهای آلی را با استفاده از اکسیژن مصرف میکنند و انرژی آزاد میشود. در مقایسه با تنفس انسانی، تنفس گیاهی در فرآیند اصلی تولید انرژی گیاهان نقش دارد.
- معادله شیمیایی: C6H12O6 (گلوکز) + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + انرژی
هر دو این فرآیندها به طور متناوب در گیاهان اتفاق میافتند. در فتوسنتز، انرژی خورشید به گیاه وارد شده و در تنفس، گیاه این انرژی را آزاد میکند و از آن برای تولید و ذخیره انرژی استفاده میکند. این دو فرآیند به هم تعادل بخشیده و مواد آلی و انرژی را در گیاهان حفظ میکنند.
فیزیولوژی گیاهی
فیزیولوژی گیاهی مطالعه عملکرد و فعالیتهای زیستی گیاهان است. این حوزه شامل تحلیل فرآیندهای زیستی در گیاهان از جمله جذب و انتقال مواد مغذی، فتوسنتز، تنفس، رشد و تکامل گیاهی میشود. در زیر به برخی از موضوعات اصلی فیزیولوژی گیاهی اشاره میشود:
- جذب و انتقال مواد مغذی:
- جذب آب و املاح: ریشههای گیاهان با استفاده از روشهای مختلف آب و املاح را از خاک جذب میکنند و سپس این مواد به سایر اندامها منتقل میشوند.
- انتقال مواد غذایی: مواد غذایی تولید شده توسط فتوسنتز از برگها به سایر بخشهای گیاه منتقل میشوند.
- فتوسنتز:
- تولید گلوکز و سایر مواد آلی از نور خورشید.
- انجام واکنشهای شیمیایی در کلروپلاستهای سلولهای برگ.
- تنفس گیاهی:
- آزادسازی انرژی از گلوکز و سایر مولکولهای آلی توسط تنفس.
- تبدیل اکسیژن و گلوکز به دیاکسید کربن، آب، و انرژی.
- رشد گیاهی:
- تشکیل و افزایش اندازه سلولها و اندامها.
- تقسیم و افزایش تعداد سلولها.
- پاسخ به محیط:
- تنظیم پاسخ گیاهان به عوامل محیطی نظیر نور، دما، رطوبت، و استرسهای محیطی دیگر.
- پاسخ به شوکهای خارجی مانند آلودگی و بیماریها.
- توزیع و تخریب مواد غذایی:
- تخریب گلوکز و سایر مواد آلی برای تأمین انرژی.
- توزیع انرژی و مواد غذایی در سلولها و اندامهای مختلف گیاه.
- تنظیم فیزیولوژیکی:
- تنظیم فعالیتهای فیزیولوژیکی به منظور حفظ تعادل در گیاه، به ویژه در شرایط محیطی متغیر.
- تعامل با عوامل خارجی:
- تاثیر بیotic (مانند جانوران، باکتریها) و abiotic (مانند شرایط اقلیمی و خاک) بر فیزیولوژی گیاهان.
تفهیم فیزیولوژی گیاهی به ما کمک میکند تا بهتر درک کنیم که چگونه گیاهان به محیط پیرامون خود پاسخ میدهند و چگونه فرآیندهای زندگی آنها از رشد تا مرگ ادامه مییابد.
هورمون های گیاهی
- اوکسین (Auxin): تنظیم رشد و توسعه گیاه، شکلدهی ساقه و ریشه، جواب به گراویت، و تنظیم رشد میوه.
- جیبرلین (Gibberellin): افزایش رشد ساقه و برگ، شکوفهگذاری، و تنظیم رشد میوه.
- سیتوکینین (Cytokinin): تنظیم تقسیم و تفریق سلولی، افزایش تعداد جوانهها، و تشویق تشکیل مراتب.
- ابسسیسیک اسید (Abscisic Acid): مشارکت در تنظیم استراحت گیاه، مقاومت به استرسهای محیطی مانند خشکی و شوری.
- اتیلن (Ethylene): رشد و رنگدهی میوه، افزایش سرعت خنثی شدن سلولها، و تنظیم پاسخ به استرسهای محیطی.
- استرولیب (Strigolactone): تنظیم رشد ریشه، مقابله با گراویت منفی (جلب جذب جوانهها).
- برازینوستروییدها (Brassinosteroids): تنظیم رشد سلولی، تشکیل ریشه، و افزایش تحمل به شرایط استرسی.
- جاستونین (Jasmonate): پاسخ به آسیبها و حملات آفات، تنظیم پاسخهای دفاعی گیاه.
این هورمونها با همدیگر در تنظیم فرایندهای زیستی گیاهان تعامل دارند و نقش مهمی در تطور گیاهان ایفا میکنند.
مرگ یاخته ای در گیاهان
مرگ یاختهای یک پدیده طبیعی در گیاهان است که به عملکرد یاختهها، قسمتهایی از گیاه که در تشکیل بافتهای بالاتر و جلبکها نقش دارند، اشاره دارد. یاختهها در دیوارههای سلولی گیاهان قرار دارند و وظیفه ایجاد جدارههای سلولی و ایجاد استقرار فیزیکی بین سلولها را دارند. این جدارهها موادی مانند سلولز و پکتین را شامل میشوند.
مرگ یاختهای اغلب به عنوان یک قسمت از رشد و توسعه طبیعی گیاهان در نظر گرفته میشود. این پدیده به حذف یا مرگ کنترل شده یاختهها به منظور ایجاد فضای لازم برای رشد و توسعه گیاه کمک میکند. علاوه بر این، این فرآیند میتواند در حفظ ساختار و استقرار سلولی گیاه نیز نقش داشته باشد.
مرگ یاختهای به ویژه در مراحل مختلف رشد و توسعه گیاهان، از جمله جوانهزنی، رشد ساقه و ریشه، و تشکیل مراتب گل و میوه، اتفاق میافتد. این فرآیند مهم برای حفظ تناسب مناسب و ساختار سلولی گیاه در طول چرخه حیات آن است.
دیدگاهتان را بنویسید