تحلیل امتحان نهایی زیست شناسی

برای این که بتوانیم تحلیل درستی از امتحان نهایی زیست داشته باشیم، لازم است ابتدا با بخشی از تاریخچه ی برگزاری این امتحانات آشنا شویم.

امتحانات نهایی از سال ها قبل برای تعیین معدل کتبی دیپلم در ایران به صورت هماهنگ برگزار شده اند. این امتحان ها در حوزه های تصحیح اوراق تصحیح شده و نمره ی آن ها معدل کتبی دیپلم دانش آموز را تشکیل می دهد.

امتحانات نهایی پایه دوازدهم، هر ساله در سه نوبت خرداد، شهریور و دی برگزار می شوند.

سبک طراحی سوالات در نظام قدیم و نظام جدید آموزشی

در امتحانات نهایی نظام قدیم عمدتا سوالات تکراری بود. در حدی که گاها صورت سوال هم با صورت سوالات سال های قبل تفاوت چندانی نداشت. گاها جزوه هایی در بازار وجود داشت که در آن ها نمونه سوالات امتحانات نهایی سال های قبل وجود داشت. دانش آموزان با این نمونه سوالات، اغلب قادر به پاس کردن امتحانات نهایی با نمره ی متوسط یا حتی نسبتا خوب بودند.

امتحانات نهایی در ابتدای نظام جدید یعنی از دی ماه 1397 به بعد نیز روند نسبتا مشابهی با نظام قدیم داشتند. با این تفاوت که کتاب درسی در این نظام آموزشی تغییر کرده بود و بانک سوالات امتحان نهایی برای آن وجود نداشت. این امتحانات تقریبا تا شهریور ماه 1399 با رویه مشابهی برگزار شدند و گرایش طراحان سوال برای طرح سوال، بیشتر به سوالات موردی و مفاهیم کلی بود.

مفهومی شدن سوالات امتحان نهایی

با توجه به مشکلاتی که در روند برگزاری امتحانات نهایی رخ داد و همچنین اعتراض مدرسان و اندیشمندان حوزه ی آموزش، از سال 1400 سوالات رفته رفته طراحی مفهومی تری به خود گرفتند. طراحان سوال از مفاهیم کلی کتاب، به جزییات روی آوردند. طرح سوالات مفهومی تر با نیاز به دقت بیشتر را در دستور کار خود قرار دادند. در انتهای سال 1401، خبری مهم بین ادارات آموزش و پرورش و همچنین مدیران تمامی مدارس متوسطه دوره ی دوم انتشار یافت. در متن این خبر اشاره شده است که از سال 1402 امتحانات نهایی به صورت کاملا مفهومی و متفاوت با سال های گذشته برگزار خواهند شد.

اما آیا واقعا اینگونه خواهد بود؟

در این مقاله، صرفا به تحلیل امتحان نهایی زیست دوازدهم خواهیم پرداخت.

تحلیل امتحانات نهایی زیست شناسی

به طور کلی مفاهیم مورد طرح سوال در سوالات زیست شناسی مشابه است!
در سال های گذشته بیشتر مفاهیم مورد نظر در طرح سوال درس زیست شناسی، تکراری بوده اند. قبل از شروع به تغییر سبک سوالات، مثلا یکی از این مفاهیم در یک نوبت برگزاری امتحان، به صورت تشریحی و در نوبت بعدی امتحان به صورت پر کردن جای خالی مطرح می شد. نمونه ی این کار را در تصویر زیر مشاهده می کنید.

به عبارتی می توان گفت که سوالات مطرح شده کلی تر، کم عمق تر و موردی بودند. تا حدی قابل تعمیم است که بیشتر، طراحان سوالات خود را از ابتدای پاراگراف ها طرح می کرده اند.

سبک جدید طراحی سوال در امتحانات نهایی زیست شناسی

شکل طراحی سوال

در سبک جدید طراحی سوال مفاهیم نسبت به قبل تغییر چندانی نکرده اند. از دی ماه 99 به بعد، هر امتحان زیست شناسی چند سبک سوال ثابت دارد. چند گزاره که باید صحیح یا غلط بودن آن ها مشخص بشود. چند جمله به همراه جای خالی که دانش آموز باید آن ها را تکمیل کند. جملاتی که باید کلمه متناسب با آن ها از داخل پرانتز انتخاب شود. البته این سوالات در دوره های قبل هم مطرح می شده اند. در سبک جدید طراحی یک یا چند سوال که به تصاویر کتاب مربوط هستند به چشم می خورد. همچنین جدولی که در آن باید کلمات با جملات مناسب خود مرتبط بشوند.

مفاهیم مورد توجه طراحان سوال زیست شناسی

در ابتدای طرح سوال امتحانات نهایی زیست شناسی نظام جدید به ابتدای پاراگراف ها توجه بیشتری می شد. طرح سوالات غالبا به صورت نام بردن موارد و یا از بخش های ساده انجام می شد. اکنون با تاکید بر تغییر سبک سوالات، بیشتر انتهای پاراگراف ها مورد توجه طراحان قرار می گیرد. طراحان سوال بجای نام بردن و یا ذکر کردن مطالب، در طرح سوالات، بیشتر به مفهوم و چرایی این مطالب توجه می کنند.

آیا مفاهیم مورد طرح سوال در امتحان نهایی زیست شناسی تغییر زیادی خواهند داشت؟

تا کنون مفاهیم مورد طرح سوال در امتحانات نهایی زیست شناسی، تغییر چندانی نداشته اند. لازم به ذکر است که این مفاهیم مربوط به قسمت های خاصی از کتاب نبوده اند و غالبا از بخش هایی که ارزش طرح سوال داشته، پرسش های امتحانی مطرح شده است. با توجه به اخبار و بخشنامه ها که اشاره به تغییر کلی در سبک امتحانات نهایی داشته اند، پیش بینی ما این است که این تغییرات در امتحان نهایی درس زیست شناسی چشمگیر و قابل توجه نخواهند بود.

در چاپ کتاب زیست شناسی بخش جدیدی وجود ندارد. از طرفی طراحان سوال از مفاهیمی که ارزش طراحی سوال داشته اند انواع سوال را طرح کرده اند. اگر بنا به سخت تر کردن سوالات زیست شناسی باشد، قدم بعد، طرح سوالات ترکیبی خواهد بود. این امر نیز در امتحان نهایی ممکن نخواهد بود! زیرا امتحان نهایی تنها مربوط به یک عنوان درس از یک پایه است.

نهایتا تغییری که می تواند در سبک طراحی سوالات صورت گیرد، این است که بیشتر از قبل به دلیل پدیده های مختلف، چرایی مفاهیم کتاب و نمودار ها و تصاویر دقت شود. احتمالا سوالات ساده ای که از دانش آموز می خواهند چند مورد را نام ببرد، نقش کمتری در طرح سوالات خواهند داشت.

چگونه زیست را برای امتحان نهایی مطالعه کنیم؟

قطعا مطالعه کتاب برای شما نسبت به شرکت در کلاس یا مطالعه جزوه در اولویت است. می توانید به امتحانات نهایی سال های گذشته نگاه کنید تا بدانید در هر قسمت، مفاهیم مهم مورد توجه طراحان، در کدام قسمت های کتاب بوده اند.

برای این که بتوانید با جلوگیری از اتلاف وقت به سوالات هر فصل به تفکیک دسترسی داشته باشید، می توانید مجموعه سوالات امتحان نهایی فصل به فصل لب کلام را به صورت رایگان دانلود کنید.

در این مجموعه سوال، ما علاوه بر این که سوالات امتحان نهایی را به صورت فصل به فصل تفکیک کردیم، انواع مختلف سوالات را نیز به تفکیک قرار دادیم. علاوه بر این در ابتدای هر فصل، یک نقشه مطالعه وجود دارد. می توانید آموزش استفاده از نقشه مطالعه را در لینک بالا مشاهده کنید. یکی از فواید نقشه مطالعه ابتدای هر فصل، قابلیت مرور عالی و سریع پیش از امتحان است.

همچنین می توانید ویدیو های جمع بندی امتحان نهایی زیست شناسی لب کلام را به صورت رایگان مشاهده کنید.